स्टुडिओ

“ Inspiration is for amateurs, the rest of us just show up and get to work.” 

चित्रकारांच्या प्रदेशात..

आर्ट गॅलरीमधे, पांढर्‍याशुभ्र भिंतीवर, देखण्या फ्रेम्समधे सजलेली, सुयोग्य प्रकाशयोजनेत झळाळून उठलेली पेंटींग्ज पहाताना हे विसरणं इतकं सोपं असतं- की ही पेंटींग्ज एका दीर्घ प्रक्रीयेचा प्रवास पार करुन इथवर पोचलेली आहेत. चित्रकाराच्या स्फ़ुर्तीचा, सर्जनाचाच नव्हे तर परिश्रमाचा, नियोजनाचाही हा प्रवास असतो.

आणि हा प्रवास ज्या प्रदेशातून घडतो तो प्रदेश खास त्या चित्रकाराच्याच मालकीचा.

पेंटीग्ज सार्‍या जगाकरता असतीलही पण हा प्रदेश नाही. चित्रकाराचे खाजगी क्षण, घाम, अश्रू, वैफ़ल्य, इर्षा, निराशा, आनंद, उत्साह..सगळ्याचा उगम आणि अस्त केवळ या प्रदेशापुरतेच मर्यादित. त्यातून जन्माला आलेलं पेंटींग जग बघतो. जन्मापूर्वीचा हा प्रवास बाहेरच्या जगाला अनभिज्ञच रहातो.

चित्रनिर्मिती होत असताना, अपूर्ण रंग ल्यायलेल्या इझलसमोर उभा असलेला चित्रकार नेमका कसा असतो?

इझलसमोरचा चित्रकार हा बेटावरच्या एकाकी प्रवाशासारखा असतो असं रेम्ब्राचं एक विधान आहे.

त्या बेटावरचा त्याचा दिनक्रम नेमका असतो तरी कसा?..

काय असतं त्या निळ्या, सुंदर पक्ष्याचं नाव जो स्टुडिओच्या खिडकीत बसून चित्रकाराला स्फ़ुर्ती पुरवतो?

ते जाणून घ्यायचं एक कुतूहल.. ते माझ्या मनात नेमकं केव्हा रुजलं सांगता यायचं नाही तरी ते रुजलं याचं आश्चर्य अजिबात नाही. चित्रकार समजला तर चित्र समजणं जास्त सोपं असा एक विश्वास मनात नेहमीच होता.

हिमालयात मनालीच्या वाटेवरचा देखण्या निसर्गचित्रांची उधळण असलेला चित्रकार रोरिकचा स्टुडिओ, कोल्हापूरचा बाबुराव पेंटरांचा भव्य, अनेक कौशल्यपूर्ण करामती असलेला स्टुडिओ, कापडाचे तागे पसरुन ठेवलेला वयोवृद्ध चित्रकार रायबांचा काहीसा अंधारलेला स्टुडिओ.. आर्टफ़ेस्टीव्हलमधे त्याची प्रतिकृती पहाताना अस्वस्थ वाटून गेलं, इझलच्या मागे पेटती फ़ायरप्लेस असलेला, एका ब्लॅक अ‍ॅन्ड व्हाईट चित्रात पाहीलेला अमृता शेरगिलचा स्टुडिओ, व्हिन्सेन्टचा पिवळ्या सूर्यफ़ुलांची फ़ुलदाणी स्टुलावर ठेवलेला स्टुडिओ, गोगॅंचा ताहिती बेटावरचा बांबूच्या पडद्याची भिंत असलेला स्टुडिओ, वाळकेश्वरचा सर्व्हन्ट्स क्वार्टरमधला आरांचा स्टुडिओ, गायतोंडेंचा निजामगंजच्या बरसातीतला धूळीचे ठसे उमटवणारा स्टुडिओ आणि रविवर्माचा गिरगावातल्या चंद्रमहाल इमारतीतला आता अवशेषांचं अस्तित्वही न उरलेला स्टुडिओ.. असंख्य स्टुडिओंच्या कथा आणि त्यातल्या चित्रकारांच्या कहाण्या ऐकल्या होत्या.. 

सुभाष अवचटांचं स्टुडिओ वाचताना, त्यांच्या मनातल्या स्टुडिओच्या शोधाचा प्रवास वाईच्या तर्कतीर्थांच्या वाड्यापासून ते खंडाळ्याच्या स्कॉटिश चॅपेलपर्यंत कसा होत गेला त्याबद्दल वाचताना चित्रकाराला त्याचा प्रदेश सापडणं सोपं नसतंच हे नक्की समजलं.

स्वत:च्या मालकीचा स्टुडिओ हे प्रत्येक चित्रकाराचं स्वप्न असतं. ते तो नेमकं कधी बघायला सुरुवात करतो?

चित्रकाराचा खाजगी प्रदेश स्टुडिओच्या चार भिंतींमधे सामावलेला असतो हे खरं पण चित्रकार काही जन्माला येतानाच हा स्टुडिओ सोबत घेऊन येत नाही. तो मिळवण्याकरता त्याला स्ट्रगलचा, अनुभवाचा एक निश्चित टप्पा पार करावा लागतो. प्रत्येक चित्रकाराची चित्रांची स्टाईल जशी वेगळी, खास त्याची, तशी त्याच्या स्टुडिओतल्या प्रदेशाची संकल्पनाही खास त्याचीच असणार..

अर्थातच स्टुडिओच्या चार भिंतींमधलं इझल लावलेलं, रंगांचा, ट्यूब्जचा, पॅलेट-ब्रशचा पसारा मांडलेलं जग नुसतं बघून काही चित्रकाराच्या आतल्या प्रदेशात प्रवेश मिळत नाही. आपल्या मनातल्या प्रश्नांची उत्तरं मिळत नाहीत. त्याकरता त्यालाच बोलतं करणं आवश्यक आहे.

त्याचा स्टुडिओतलं विश्व जाणून घेतलं तरच त्याच्या चित्रनिर्मितीमागची स्फ़ुर्ती, परिश्रम, नियोजन याबद्दल समजू शकेल.

"चित्रकारांच्या प्रदेशात..” या खास ’चिन्ह’ ब्लॉगसाठी केलेल्या स्टुडिओ सिरिजमधे ज्या चित्रकारांना आणि त्यांच्या स्टुडिओंना सामावून घेतलं जाणार आहे त्यांच्याकरता एक प्रश्नमालिका बनवली आहे. प्रश्नांना अनुसरुन चित्रकारांना बोलतं करणं हे जास्त सोपं आणि त्यामुळे त्यांच्या मनोगतांमधेही सुसूत्रता आणता येईल हा त्यामागचा हेतू. 

"चित्रकारांच्या प्रदेशात.." या मालिकेतील पहिली चित्रकार आहे "शुभा गोखले".

उद्या याच ठिकाणी येऊन जरुर वाचा.

शर्मिला फडके