चिन्ह

डॉक्टर रवि बापट लिहितात.
विख्यात डॉक्टर रवि बापट यांनी ‘चिन्ह’चा अंक पोहोचताच ‘चिन्ह’च्या संपादकांना पाठवलेले पत्र.

प्रिय सतीश ,

तू प्रेमानं पाठवलेला चिन्ह चा "नग्नता" अंक मी अथपासून इतिपर्यंत एका दमात वाचून काढला. मी तर झपाटून गेलो. विशेषतः मोनाली मेहेर वरचा लेख आणि सुहास बहुळकरांचा प्रदीर्घ अभ्यासपूर्ण आणि व्यक्तिरेखांच्या आधारे लिहिलेला लेख भावला [excellent academic article]. माझ्या दोन विद्यार्थ्यांची (प्रकाश कोठारी आणि आनंद नाडकर्णी) मतं पण वाचली. तू म्हणालास डॉक्टर तुम्ही कांही तरी लिहून पाठवा. मनात या विषयासंबंधी गेले पन्नास वर्ष द्वंद्व चाललं होतं.

डॉक्टर दाम्पत्याच्या पोटी मी जन्म घेतला व या गोष्टींवर मोकळी चर्चा लहानपणा पासून ऐकत आलो. समाजाची या विषयाकडे बघायची दृष्टी रुढी आणि परंपरांमुळे कशी कोती होत गेली आहे हे मनावर बिंबवलं गेलं. वैद्यकीय महाविद्यालयात मी प्रवेश घेतला व तिथे सुद्धा हा विषय मोकळेपणाने बोलायची सोय नव्हती. नग्नता हा विषय मनावर झालेल्या संस्कारांमुळे गूढ असल्यासारखा हळू आवाजात बोलायचा असतो असंच आढळलं. मानवाच्या गुह्य भागांबद्दल निदान वैद्यकीय विद्यार्थ्यांनी स्पष्ट व उघड मतं मांडायला हवीत. पण नग्नता हा विषयच वर्ज्य मग त्यावर कसं बोलणार !! शरीर रचनाशास्त्रात शिकणं वेगळं पण व्यवहारात ते बोलणं बरोबर नाहीं अशी समजूत व भूमिका. लैंगिक शिक्षण अजूनही वादाचा विषय आहे.

मला आठवतं, ज्या वेळी प्रकाश कोठारींनी sexology ह्या विषयात मी तज्ञ होणार असं जाहीर केलं त्यावेळी (१९७० चा काळ) तो माझ्याकडे आला. मी त्याला म्हणालो बाबा तू जगाच्या खूप पुढं आहेस जरूर जा अमेरिकेला आणि करून ये Johnson n Masters चा कोर्स. बाकी मुलं त्याला वेड्यात काढत होती. त्यानं परवा Erotica म्हणून छान पुस्तक प्रकाशित केले तेंव्हा त्याला मी Robert Frost च्या कवितेतलं एक कडवं पाठवलं. ते तुलाही लागू पडतं तू पण वेगळी वाट घेतलीस. ते कडवं खालील प्रमाणे.

I Shall be telling this with a sigh
Somewhere ages and ages hence :
Two roads diverged in a wood ,and i ,
I took the one less traveled by ,
And that has made all the difference .          
                                           Robert Frost

या विषयासंबंधी सर्व जण थोडीशी diplomatic भूमिका घेतात हेच दिसून येतं. हा खासगीत बोलण्याचा विषय आहे व जाहीरपणे बोललं तर आपल्या [म्हणजे पूर्वजांच्या ] संस्कृतीमधे बसत नाहीं म्हणून आपण हे मान्य केलं पाहिजे. खरं तर हे दांभिकपणाचं लक्षण आहे. ह्या गोष्टी एकांतात आणि अंधारातच बोलायच्या करायच्या असतात पण उघडपणे बोललं तर ते शिष्टाचार संमत नाहीं हेच सत्य आहे. व्यासपीठावरून बोलणं तर अब्रह्मण्यम !! आनंद नाडकर्णी लैंगिक शिक्षणाचे अभ्यासवर्ग महापालिकेच्या व इतर विद्यालयातल्या विद्यार्थिनीकरिता घेत असे त्याला मी उपस्थित राहिलो होतो. तिथं त्या धीटपणे प्रश्न विचारत असत. हा प्रश्न समाजाच्या वैचारिक प्रगल्भतेचा आहे. आपल्या देशात पूर्वी अधिक वैचारिक मुक्तता होती असं आढळून येतं. आता तर संस्कृतीच्या नावावर हा राजकीय प्रश्न होतो. असो आणखी काय लिहू. पुढच्या अंकाच्या वेळेस माझी काही मदत झाली तर मला आनंद होईल. भेटायची इच्छा आहे .

शुभाशीर्वाद,
रवि बापट

‘चिन्ह’च्या ’नग्नता : चित्रातली आणि मनातली’ विशेषांकासाठी कृपया ९००४० ३४९०३ या मोबाईल नंबर्सवर '1 m copy'  एवढाच मेसेज स्वत:च्या नाव-पत्त्यासह आणि (असल्यास इमेल आयडीसह) पाठवा. अंक आठवड्याभरात घरपोच होईल. 
सवलत देणगीमूल्य रु.५६० फक्त. (कुरियरखर्चासह).
अंकाच्या अधिक माहितीसाठी www.chinha.in वर प्रोमो पहा.