चिन्ह

नग्नतेच्या नावाssssनं...!

सतीश नाईक


‘प्लॅटिनम’ या राजू परूळेकर संपादित इंग्रजी नावाच्या मराठी मासिकाच्या मे महिन्याच्या अंकात ‘चिन्ह’चे संपादक सतीश नाईक यांनी ‘नग्नता: चित्रातली आणि मनातली’ अंकासंद‍‍र्भात एक विशेष लेख लिहिला आहे. तोच हा लेख ‘चिन्ह ब्लॉग’च्या वाचकांसाठी


नागडं सगळ्यांना आवडतं.कुणाला कसं तर कुणाला कसं. पण हे कुणी मान्य करणार नाही. जाहीरपणे तर नाहीच नाही. या ‘नग्नता’च्या प्रिंटींगच्या वेळचा एक किस्सा सांगतो. अंकाची छ्पाई सुरू झाली. रात्री उशिराची वेळ.पहिला फ़ॉर्म प्रिंट होऊन आला. एक जण एक प्रिंट घेऊन अलगद साईडला गेला. माझं लक्ष होतं,पण मी काहीच बोललो नाही.थोडया वेळानं दुसरा मग तिसरा-चौथा एकदम, करत करत सगळेच पहायला लागले. एका दोघांनी थोडं वाचलंही. त्यातला एकजण पुढे आला, हात मिळवून म्हणाला,"सॉलिड आहे". बस्स! इथंच कळलं मला. धरतंय.तुम्हाला सांगतो, ‘चिन्ह’च्या बहुतेक अंकांच्या बाबतीत असंच घडलंय, थोड्याफार फरकानं. प्रेसमधले लोक अंक तयार होतानाच वाचून घेतात आणि रिअ‍ॅक्टही करतात. अर्थात ते पहायला तुम्ही  असायला हवं तिथं. चिन्ह’च्या वेळी मी असतोच.बाय डिफॉल्ट.
नग्नता विषयावर अंक काढायचा पक्कं केलं तेव्हाच ठरवलं होतं की हा अंक वाचणार्‍याला सहजपणे वाचता आला पाहिजे. कधीही. कुठेही. खाकी किंवा तसलंच कसलं तरी कव्हरबिव्हर घालून किंवा चोरून वाचायचा नाही हा अंक. सहज आठवलं म्हणून सांगतो, हा नग्नताचा अंक मिळाल्यावर कादंबरीकार राजन खानांचा फोन आला होता."उत्तम आहे अंक.मी माझ्या धाकट्या मुलीला देणार आहे हा ".असं सांगितलं त्यांनी. मस्त वाटलं.कितीतरी लोकांकडे घरी टीपॉयवर दिसतो हा नग्नता अंक.
नग्नता विषयावर अंक काढायचं फार पूर्वीपासून मनात होतं.अगदी पहिल्या अंकापासूनच. पण धीर होत नव्हता.एक तर योग्य निमित्त सापडत नव्हतं, दुसरं म्हणजे तो नेमका कसा असावा हे ठरत नव्हतं.इतक्या वर्षात हळुहळू ते क्लियर होत गेलं,दरम्यान चित्रकार हुसेन यांनी भारताचं नागरिकत्व सोडून कतारचं नागरिकत्व घेतलं, चित्रातली नग्नताच तर मुळी त्या वादाचं मूळ होती. आणि अचानक मनानं घेतलं,यंदाच्या ‘चिन्ह’चा विषय नग्नता. ठरलं.
मग विचार सुरू झाला,नेमका विषय कसा असावा.नग्नता विशेषांक म्हणूया सरळ? का न्यूड विशेषांक,की नग्न-चित्र विशेषांक.हरकत नव्हती.कुठलंही चाललं असतं.पण मग हे सगळं बोल्ड वाटेल का असं वाटायला लागलं आणि अचानक हे सध्याचं "नग्नता:चित्रातली आणि मनातली" हे असंच्या असं मनात आलं.मग माझ्या शिरस्त्याप्रमाणे मी ज्यांना मानतो अशा काहींच्या कानावर घातलं,त्यांचं म्हणणं ऐकलं आणि  केलं हे नाव फायनल.काहीसं विचारप्रवर्तक वाटणारं हे नाव, या अंकात ’नग्नता’या शब्दाच्या चित्रकलेतल्या व्याप्ती संदर्भात सांगोपांग चर्चा व्हावी, या माझ्या मूळ हेतूशी परफेक्टली मॅच होत होतं.एकदा विषय ठरला आणि बोळा निघाल्यासारखं सगळं धडाधडा समोर उभं राहायला लागलं.लेख,लेखक,चित्र,निमित्त सगळंच.
तसं पाह्यला गेलं तर गेल्या 100 वर्षातले काही मोजके अपवाद वगळता हा न्यूड चित्रण विषय आलाच नाही साहित्यात.किमान मराठीत तरी काहीच सापडत नाही या विषयावर.म्हणजे त्या अर्थानं हा विषय एकदम अस्पर्शित,प्युअर व्हर्जिनच!त्यामुळे अक्षरशः चालाल तितकी जमीन अशी परिस्थिती.सांगण्यासारखं,मांडण्यासारखं,लिहीण्यासारखं सगळंच.ठरवलं असतं तर साताठशे पानांचा सहज झाला असता अंक.पण मग शेवटी अ‍ॅकॅडमिक न्यूड स्टडी एव्ह्ढ्यापुरतंच बंधन घालून घ्यावं लागलं स्वतःवर.बघू.बाकीचंही करू पुढे-मागे.एकदा अंकाचं ठरल्यावर त्याची घोषणा कुठे केली असेल ’चिन्ह’नं? थेट साहित्य संमेलनात.आणि तीही पुण्यात.येस्स.पुण्याच्या सर्वार्थानं ’गाजलेल्या’ संमेलनात झाली या अंकाची घोषणा.मात्र श्लील मार्तंड कॄष्णराव मराठे यांच्या पुण्यानं ’चिन्ह’च्या या घोषणेला खास पुणेरी प्रतिसाद दिला. दुर्लक्ष केलं सरळ.
अंकाच्या विषयाची घोषणा झाली,लेखकांशी फोनाफोनी सुरू झाली.चित्र मिळवण्याचं काम मार्गी लागलं आणि मग सुरू झाली चर्चा.स्वतःची स्वतःशीच.काय होईल,कसं होईल,झेपेल ना सगळं?त्यात पद्माकर कुलकर्णींसारखे आमचे मित्र.अफाट वाचन,एक्स्पेशनल मेमरी असं सध्याच्या गुगलच्या काळातलं रेअर कोंबिनेशन.त्यांनी या संदर्भातले जुने खटले,त्यांचे निक्काल असं सगळं आणून द्यायला सुरूवात केली.चंद्रकांत काकोडकरांवरचा ’शमा’ कादंबरीसंबंधीचा खटला.त्यात ते सुटले निर्दोष शेवटी.पण पुढे बरीच वर्ष त्यांना मनस्ताप सहन करावा लागलाच की.वसंत गुर्जर या ज्येष्ठ कवीची लढाईही अशीच.अजून लढतातयतच ते.अशा एक एक गोष्टी पुढे ठेवत सुरूच झाले की ते. करताय तर करा,हरकत नाही पण हे ही पाहून ठेवा नीट.लक्षात घ्या. काळजी घ्या.त्यामुळे या अंकाच्या काळात ते येऊन गेले की मला फ्रस्ट्रेशनच यायचं.कन्फ्युजन कमी व्हायच्या ऐवजी वाढायचंच.श्लील मार्तंड कॄष्णराव मराठे हातात सोटा घेऊन मला सडकण्यासाठी माझ्या मागे लागलेत असली स्वप्नंबिप्न पडायचीच बाकी होती.
या सगळ्याचा परिणाम असा झाला की मी प्रत्येक गोष्ट,बारिकसारिक तपशील पुन्हा पुन्हा पारखून, तपासून घ्यायला लागलो. एव्हाना अंकाचं डिझाईनिंग सुरू झालेलं.तुम्ही मुद्दाम बघा.या अंकात जी भाषा वापरलीये. ज्या प्रकारे चित्र वापरलीयेत ते सगळंच.भरपूर व्हाईट स्पेस वापरून न्यूडसचं प्लेसमेंट पुन्हा पुन्हा बदलून त्यातनं अंगावर येणारी नग्नता मी जाणीवपूर्वक कमी केलीय,टोन डाऊन केलीय आणि पेंटिंगला इंपॉर्टन्स मिळेल असं पाहिलंय. या अंकात एक लेख आहे, न्यूडल्स नावाचा. सुहास बहुळकरांनी लिहीलाय, तर त्या लेखात कोल्हापूरच्या श्याम पुरेकरांनी कोल्हापूरात भरवलेल्या नग्न चित्रांच्या प्रदर्शनाचा सगळा किस्सा आहे.धमाल आहे. तर त्यावेळी त्या प्रदर्शनाला आलेल्या प्रेक्षकांनी प्रथेप्रमाणे आपल्या प्रतिक्रियाही नोंदवल्या होत्या.त्यात एक बिंधास्त प्रतिक्रिया होती. सांगू? बरं सांगतो. "प्रदर्शनातली सगळी चित्रं सेक्सी आहेत,बघून बंड्या उठलाच." आहे की नाही? लक्षात घ्या.कोल्हापुरात.पण नाही घेऊ शकलो मी अंकात ही प्रतिक्रिया. जी चौकट आखून घेतली होती त्यात नव्हतं बसत असलं काही. त्यामुळे कितीही योग्य वाटली तरी नाही घेता आली.
आणि याच काळात एक दिवस मला एक फोन आला.बाई बोलत होत्या. मुलाला काहीतरी जेजेत अ‍ॅडमिशन वगैरे हवीय,भेटायचं आहे.मार्गदर्शन हवंय वगैरे.मी गडबडीतच होतो अंकाच्या.म्हटलं,कधी येताय,मग पत्ता वगैरेही दिला घरचा.तो पत्ता मी समजावून सांगायला लागलो त्यावर बाई पट्कन म्हणाल्या,"ते म्हैतीये सर्व".मला जरा आश्चर्यच वाटलं.काय असतं,असंच कुठूनतरी नाव कळतं,कुणीतरी पत्ता सांगतं, लोक धडपडत असतात,प्रयत्न करत असतात.’त्यामुळे मी पत्ता समजावून सांगत होतो.तर या एकदम तयार.म्हटलं,बरं आहे की.
चिन्ह’मुळे अनेक वेळा असं मार्गदर्शन करायची वेळ येते. करतो मीही.काय परिस्थिती आहे ना,भीषण! एखाद्यानं चित्रकलेत करियर करायचं ठरवलं तर मोडता घालायला सगळे असतात, पण माहिती द्यायला मात्र कुणीच नसतं अशी परिस्थिती आहे.असो.नंतर मी विसरून गेलो कामात. आणि मग एका सुटीच्या दिवशी सक्काळी मी स्टुडिओत काहीतरी काम करत होतो आणि बायको सांगत आली,कुणीतरी बाई आल्यात.काहीतरी मार्गदर्शन वगैरे घ्यायचंय म्हणतायत. ती पुढं म्हणाली,फोनवर बोलणं झालंय म्हणे.आधीच.मी काम करत होतो,म्हटलं दे पाठवून इकडेच.त्यावर बायको म्हणाली,इथे?तिच्याबरोबर आणखी दोघं-चौघं आहेत.मी उडालोच. मार्गदर्शन घ्यायला एवढे लोक? कमालच झाली.हातातलं काम तसंच सोडून उठलो,बाहेर गेलो.आयला खरंच!एक बाई आणि तिच्याबरोबर एका साच्यातनं काढलेले वाटावेत असे चौघं.सगळे टिळाधारी.मी काही बोलायच्या आधी त्या बाईनंच विचारलं,लिलावात चित्रांना भाव मिळावा म्हणून काय करायला लागतं हो?माझ्या डोक्यातच गेलं.सट्कन.म्हटलं,मरावं लागतं त्यासाठी.आणि त्या आधी जीवंत असताना भरपूर काम करावं लागतं.तेही उत्तम. ती सटपटलीच एकदम.मग थोडा वेळ सगळं चिडीचूप.आवाज नाही. कुणाचाच.
त्यानंतर म्हणजे "अ‍ॅडमिशनविषयी बोलणं" झाल्यावर चहा घेता घेता त्या टळटळीत टिळेवाल्यांपैकी एका टिळूनं तोंड उघडलं."तुम्ही काय हुसेनवर अंक काढताय? म्हटलं", नाही.हुसेनवर नाही.या अंकात हुसेनवर लेख आहेत.दोन." मग आणखी कुणाला कंठ फुटला. तो दरडावूनच बोलला,हुसेनवर काही छापायचं नाही.त्यानं आमच्या देवदेवतांची नग्न चित्र काढली.त्याचा उदोउदो नाही पाहिजे.मग आणखी कुणीतरी म्हणालं,त्यांनाही पटत नसणार.काढतील ते हुसेनवरचे लेख अंकातून. मी म्हटलं,हुसेनवरचा लेख तुम्ही म्हणता तसा उदोउदो करणारा वगैरे आजिबात नाहीय्ये.तो एक परखड भूमिकेतून लिहीलेला लेख आहे. त्यावर बहुतेक पहिला म्हणाला,पाहू ते लेख.आणा.दाखवा.मी चक्क नाही म्हटलं कारण एक तर ते लेख त्यावेळी घरी नव्हतेच आणि अगदी असतेच तरीही मी दाखवले नसते. मी तसं म्हटलंही सरळ.ते त्यांना नाही आवडलं. कसं आवडणार ना? त्यानंतर त्यांनी तास दीड तास खूप वाद घातला. मीही हटलो नाही.मग ते मला माझी पत्रकारितेची जबाबदारी वगैरे सांगायला लागले. मग माझीही सटकली.म्हटलं, घरी आलायत,चहा दिलाय तो घेतलात ना.आभार.पत्रकारिता वगैरे नको. मी स्वतः अनेक वर्ष पत्रकारिता करतोय. ती मला नव्यानं शिकायची आणि तीही तुमच्याकडून,आजिबात गरज वाटत नाही. वैतागले ते.साहजिकच होतं.नंतर ते म्हणाले,कुठल्यातरी अमुक ढमुक लंगोटीपत्राची वर्गणी भरा.कसलेतरी जाज्वल्य वगैरे विचार असतात म्हणे त्यात. म्हटलं,कशाला?मला जे लागतात ते पेपर मी विकत घेउन वाचतो.बाकीचे फुकट मिळाले तरी ढुंकूनही बघत नाही.म्हटलं,आणि आता बस्स झालं मलाही कामं आहेत. लेख अंकात असणार.अंक आल्यावर करा जे करायचं ते अंक पाहून.बडबड करतच गेले ते.
दुसर्‍या दिवशी सकाळी सातलाच फोन वाजला.मी घेतला.एक इसम.नाव सांगायला तयार नाही. पुन्हा पुन्हा विचारलं तरीही.तो म्हणाला"काल आमची मिटींग झाली.ठाण्यात.कळलं तुमचं सगळं आता.आज पेपरात पण छापलंय आमच्या. आता बघच.आम्ही काय करतो ते.आणि त्यानंतर सुरूच झाले फोन.बहुतेक सगळे बायकांचे.एकूण एक बिन नावांचे.वाचक नाहीतर मग साधक-फादक असलंच काहीतरी सांगायचे.शिव्या,गलिच्छ भाषेत गरळ आणि धमक्या.त्यात एका बाईंचा फोन.रायगडहून बोलतेय. आमचं महिला मंडळ आहे,अंक पाहिजेत सगळ्यांना.म्हटलं,उत्तम किती हवेत? ती म्हणाली 1000, म्हटलं तीन लाख भरा खात्यावर,ट्रकच पाठवतो भरून.ती ओरडलीच,काssssssय? लाख? तिचा विश्वासच बसेना.तिनं ठेवलाच फोन.नंतर असंच एक पोरगं होतं. म्हणजे आवाजावरून तरी तसंच वाटत होतं.तो म्हणे की हुसेनवर काय नाय पाहिजे,शिवाजी महाराजांवर लिहा. नंतर काही वेळानं पुन्हा त्याचा फ़ोन आला"शिवाजी महाराज नाही विवेकानंद.विवेकानंदांवर लिहा."एक फोन रात्री आला दहा वगैरे वाजता. गोव्याहून बोलतोय. मग म्हणाला,तुमची कॉलर ट्य़ून आवडली,अशी कॉलर ट्य़ून असणारा माणूस गैर वागूच शकणार नाही.मग म्हणाला,तुम्ही फोन घेऊ नका.मी आणखी 2-3 दा करतो फोन. कॉलर ट्य़ून ऐकतो परत. आला होता त्याचा फ़ोन पुन्हा.
काल हे लोक येउन गेले अणि लगेच दुसर्‍या दिवशी सकाळपासून फोन यायला लागले.एस एम एस ही आले चिक्कार.अभ्यासू हे सगळं आमच्या साईट्वर किंवा फ़ेसबुक अकौंट वर जाउन खात्री करून घेऊ शकतात. त्याच दिवशी दुपारी आणखी एक फोन आलेला.होत्या बाईच.पोलिस स्टेशनमधून बोलतेय. डोंबवली.ताबडतोब या इकडे.तुमच्या विरुद्ध कंप्लेंट आहे आमच्याकडे.म्हटलं,काय केलं मी, तर म्हणे इकडे येऊन बघा.म्हटलं,गेल्या कित्येक वर्षात मी डोंबिवलीत गेलोही नाहीय्ये.तिथे कशी असू शकते माझ्याविरुद्ध कंप्लेंट? मग त्या म्हणाल्या,तुम्ही कुठे राहता,मी सांगितलं पत्ता वगैरे. त्याच्यानंतर रात्री साधारण 9 च्या सुमारास पुन्हा पोलिस स्टेशन मधूनच फोन.यावेळी पुरूष होता.पोलिस स्टेशनही वेगळं.तुमच्या विरुद्ध तक्रार आहे. हा फोन येईपर्यंत साधारण 70 वगैरे फोनवर मी ते किळसवाणं बोलणं ऐकलं होतं.माझं डोकं भणाणून गेलं होतं. मी म्हटलं, "आता काय केलं मी ? खून की बलात्कार?"चांगला होता तो पोलिस.हसला तो.म्हणाला,धमकी दिलीय.महिलेला. "हो? कुठं?" तर म्हणे घरी तुमच्याच.मग त्यांनीच सांगितलं, हसतच.फालतुपणा आहे हो. कळतं ना आम्हाला पण. पण काय करणार? प्रोसिजर असते ना.ठीक आहे.ठीक आहे.आणि ठेवला त्यांनी फोन.ग्रेट.
घरी मी,बायको आणि मुलगा.तो आणि मी आम्ही दोघं कामानिमित्त दिवसभर बाहेर.आमचं घर तसं गावाबाहेर म्हणावं असंच.उगाच लफडं नको म्हणून इच्छा नसताना गेलो पोलिस स्टेशनला.कारण समजल्यावर इन्सपेक्टरनी आधी खुर्ची दिली बसायला.म्हणाले,बसा हो साहेब.तुमच्यासारखी माणसं आमच्याकडे एरवी कशाला येतायत, बसा बसा. बसलो.सगळं सांगितलं.म्हणाले,काही काळजी करू नका.आम्हाला कल्पना आहे कोण असेल ह्याच्या मागं.करतो बरोबर.मग चहा आला.मी चहा घेऊन बाहेर पडलो.घरी आलो.तर घराजवळ मोटरसायकल उभी. दोघे पोलिस घरीच भेटले. म्हणाले,हे मोबाईल नंबर घ्या. काही वाटलंच तर जस्ट फोन मारा.आम्ही इकडेच असतो.फोन नंबर घेतले आणि असं काही झालं की आपल्यासारख्या मध्यमवर्गीय घरात जे होतं तसं वातावरण. त्यामुळे तसा ताणच.तिकडे फोनमधून सुरू होताच "स्वतःला संस्कॄतिरक्षक म्हणवून घेणार्‍या हुसेनद्वेष्ट्यांचा,गलिच्छ शिव्यांचा धबधबा."बघून घेऊ" च्या टिपीकल धमक्या.दिवसभरात काहीशे तरी फोन नक्कीच आले असतील.नावं कुणीही सांगितली नाहीत,विशेष म्हणजे सर्वात जास्ती फ़ोन होते बायकांचे, त्याखालोखाल मुलांचे.पुरूषांचे फोन जवळ जवळ नव्हतेच आले,चार-दोन सोडले तर. बायका-पोरांच्या मागे लपून विरोध करणारे बहुसंख्य.त्यांच किती घ्यायचं मनावर ?असे हे फोन आठवडा दहा दिवस येतच होते.जोडीला एस एम एस ही होतेच प्रचंड.थांबलं मग ते सगळंच. हळुहळू.अ‍ॅक्शन को रिअ‍ॅक्शन देत बसण्यापेक्षा मला माझा अंक,माझं काम केव्हाही मोठं होतं.मी तेच करत राह्यलो.त्यांची काही पत्रंही आली.किळसवाणी.मरो.
हा सगळा थरार जर मुळातून वाचायचा असेल,अनुभवायचा असेल तर आमच्या ब्लॉगवर या ना.(www.chinhatheartblog.blogspot.in) मस्त टाईमपास होईल तुमचा.या नग्नता अंकाच्या निर्मितीच्या काळात मला असं प्रकर्षानं जाणवायला लागलं की आता आपल्या पिढीपेक्षा येणार्‍या पिढयांकडे जास्त लक्ष द्यायला हवं.त्यांच्यापर्यंत पोचायलाच हवं.यातूनच मग 14 नोव्हेंबर 2010ला ’चिन्ह’ची वेबसाईट सुरू झाली.(www.chinha.in) एकदा नेटवर आलं की फेसबुकला नो पर्याय.मग फेसबुक अकॉंट उघडलं.मान्यच करतो अजूनही मला त्यातलं काहीही ऑपरेट करता येत नाही,कळतही नाही फारसं.पण त्याच्या ताकदीचा अंदाज मात्र नक्कीच यायला लागलाय.पोस्तं माहिती असतं आपल्याला,फेसबुकवर आल्यावर ’पोस्ट’ही
कळायला लागतं.कोंप्युटर,नेट म्हणजे इंग्लिश असं अनेकांसारखंच मलाही वाटायचं.पण असं काही नसतं.आमची साईट दिसायला इंग्लिश असली तरी असायला चक्क मराठी आहे.ती सुरू झाली आणि एकदम इतके व्हिझीटर्स आले साईटवर की बंदच पडली ती.पुन्हा चालू केली,पुन्हा बंद हे असं 2-4 दा झालं लागोपाठ.म्हटलं हे काही खरं नाही.मग शेवटी जागा की काहीतरी वाढवली म्हणे.म्हणजे नेमकं काय केलं हे मला अजून नीटसं कळलेलं नाहीच आहे.मात्र माझे काही हजार रू.गेले ते लगेचच लक्षात आलं माझ्या.आणि हो,वेबसाईट पण अजून बंद नाही पडली.म्हणजे जमलेलं दिसतंय.आमच्या या साईटला दिवसाला 15-15 हजार हिट्स होत्या त्या काळात.आजही त्या हजार दोन हजाराच्या जवळ सहज असतात. आणि त्याही कुठून कुठून. मुंबई,महाराष्ट्र किंवा देशभरातूनच नव्हे तर अमेरिका,रशिया,इंग्लंड,फ्रान्स,रुमानिया,रोम,नॉर्वे,जपान वगैरे पासून अगदी लॅटविया (कुठे आहे कुठे हा देश म्हणे),युक्रेन,सेशल्स (ही नावं तरी गेलीयेत कानावरून) अगदी पाकिस्तानातून सुद्धा हिट्स मिळाल्यात.त्या एका महिन्यात तब्बल दीड लाख हिट्स मिळवल्या ’चिन्ह’च्या साईटनं.संपूर्ण भारतातून दीड दोनशे इ मेल्स यायचे रोज.शिवाय फ़ेसबुकवरच्या पोस्टना लाईक्स आणि शेअर,कितीतरी कॉमेंटस रोज मिळत असतातच.ब्लॉगवर तर दंगाच असतो.मतं.मतांतरं चालूच असतात.अव्याहत.कुणी सांगतं,एव्ह्ढ्या हिट्स आहेत तर अ‍ॅड. घ्या ना.जाम कमवाल.तसं असेल ही तुम्ही म्हणताय म्हणजे.पण त्यासाठी मी नक्की काय करायचं?ते करायचं की माझं ’चिन्ह’चं बघू? काहीच कळेनासं झालेलं.
 दरम्यान मी माझ्या पद्धतीनं या सगळ्या प्रकारांचा अभ्यास सुरू केला.त्यात माझ्या लक्षात आलं की फ़ेसबुकवर पोस्टला महत्त्व आहे.आणि मुख्य म्हणजे ते मला जमू शकणार आहे.मग मी माझं भाषा कौशल्य,चित्र आणि फोटो याची समज असं सगळं वापरलं.लोकांच्या लाईक आणि शेअरवरून एक गणित केलं आणि घुसलोच.लागलंय जमायला हळुहळू.नग्नता अंकाची जाहिरातही मी अशी फ़ेसबुकच्या माध्यमातून करायचं ठरवलं.एक जाहिरात मी अशी केली की "जर तुम्ही टीव्हीवरची/चित्रपटातली/सिरीयल्स मधली नग्नता,किंवा मिड्-डे सारख्या नियतकालिकातून प्रसिद्ध होणारी छायाचित्र हट्टानं पाहात नसाल (नाहीतर ती दिसतातच) तर मग नग्नताचा अंक तुमच्यासाठी नाही.माझ्या मनात असं होतं की आपली इच्छा असो वा नसो वेगवेगळ्या बाजूनं नग्नता आपल्यालावर आदळतच असते.त्याचं आपण काय करतो वगैरे. ही पोस्ट लिहीत असताना शर्मिला आली होती.शर्मिला फडके.’चिन्ह’ची कार्यकारी संपादक.माझी कामाची पद्धत अशी आहे की काही नवीन करत असताना मी ते संबंधितांना दाखवत असतो,त्यांचं मत घेत असतो,त्याप्रमाणे लागले तर बदलही करत असतो.शर्मिला आलीच होती,मी उत्साहानं तिला ती जाहिरातवजा पोस्ट दाखवली.झालं.ती एकदम कंडेमच करायला लागली.हे खूप निगेटिव्ह होतंय.नग्नतेला महत्त्व मिळतंय अवास्तव.चित्रांपेक्षा. याला काहीच अर्थ नाही.वगैरे,वगैरे.हे कमी की काय म्हणून तिथं मोनाली मेहेरही होती आलेली.तीच.ती परदेशात आर्ट परफॉर्मन्सेस देणारी. तीची मुलाखत आहे या अंकात.ती पण बोलायला लागली. नग्नता नावच काढा. माझ्या परफॉर्मन्सचे फोटो नाही छापायचे.मॅटर लिहा तुम्ही.वगैरे वगैरे.हे काय, मी काय करायचं संपादक म्हणून ते मला कुणी डिक्टेक्ट कसं करू शकतं?त्यात ती नंतर परदेशीच गेली.तिचे कुठून हॉलंडहून फ़ोन यायला लागले,त्यात ती इमोशनल व्हायची.सगळीच गोची.त्यात हुसेन गेल्यामुळे कव्हरला हुसेन घ्यायचंच ठरवलं होतं.पण तो फोटो आला नाही आणि ती मुलाखतच राहिली शेवटी अंकात.नुसता मनस्ताप झाला.
त्यात आणिक एक कटकट म्हणजे मी या अंकापासून बाजूला व्हायचं ठरवलं होतं.शर्मिला या अंकापासून संपादक असणार होती.तसं मी अनेकांना पत्र लिहून रीतसर कळवलंही होतं.पण मघाशी सांगितलं तसं घरी टिळू आले आणि मी ठरवलं की नको दुसरं कुणीही.मीच संपादक राहीन.निदान या अंकाचा तरी. उगाच कोर्ट-कचेर्‍या,अटका होणार असतील तर ते आपण पाहून घेऊ.पण शर्मिला संपादक असणार होती म्हणून या नग्नता अंका बाबतची ’चिन्ह’ची भूमिका तिनं मांडावी असा माझा आग्रह होता. आत्ता अंकात तिनं लिहीलेलीच भूमिका आहे.खूप छान लिहीलंय तिनं.असं सगळं.
आधीच दुनियाभराची टेन्शन्स;त्यात या अशा हादरवून टाकणार्‍या कटकटीतूनच होता होता झाला तयार अंक.किती वेळ लागला असेल या सगळ्याला? काही अंदाज?तब्बल 11 महिने.हो.अक्षरशः अकरा महिने काम केलं या अंकासाठी. लेट म्हणजे काय,वाईट उशीर झाला सगळ्याला.त्यात या काळातच हुसेन गेला अचानक.त्यामुळे अंकाचं सगळं प्लॅनिंगच मुळापासून ढवळून निघालं.प्रभाकर कोलत्यांचे 2 लेख आहेत या अंकात. दोन्ही हुसेनवरच.आधी आणि नंतर अशी शीर्षकं देऊन छापलेत ते या अंकात.मोनाली बरोबरच्या वादानंतर कव्हरचाही प्रश्न निर्माण झाला. मग 2 कव्हरांची आयडिया केली.आयला,गंमत आहे ना,नग्नतेवरचा अंक आणि त्याला 2-2 कव्हरं! त्यात कव्हरवर जे न्यूड छापलंय तेही मूळ बदललंय. मूळ फ्रंटल होतं,म्हणजे पुढून.ते बदललं.त्यानं आणखी कुणाचा पापड मोडायला नको उगीच.आणि जे नवं घेतलं ते इतकं फिट्टं बसलं,कलर स्किम वगैरे की तेच मूळ वाटावं.
या सगळ्या एक प्रकारच्या तडजोडीच,त्या अर्थानं. त्या केल्या कारण आपण जिंकणं किंवा कुणाला तरी हरवणं यापेक्षाही महत्वाचं होतं हा विषय लोकांपर्यंत जाणं.याचं भान सतत होतं.
साईट,ब्लॉग आणि फ़ेसबुकमुळे अंकाची हवा तर उत्तम झाली होती. हो,हो हाईप.हाईप झाली होती.जार्गन,जार्गन टाका नाईक.दॅट मॅटर्स.आणखी एक.मला वाटलं होतं की फ़ेसबुकवर तरुणांचा सहभाग मोठा असेल,तो होताच पण त्याच्या बरोबरच किंवा त्याच्याहून जास्ती बायकांचा सहभाग प्रचंड होता.मी एक्सपेक्टच केलं नव्हतं हे आधी.अंक प्रकाशित झाल्यावर आभिनंदनाचे,कौतुकाचे जे फोन आले त्यातही बायकाचं प्रमाण खूप मोठं होतं.मला आजही हे खूप महत्वाचं वाटतं.मोनाली मेहेरच्या आईंनी आवर्जून फोन करून अंकाचं कौतुक केलं,अभिनंदन केलं माझं,अंक उत्तम आहे,सगळं छान जमून आलंय असं म्हणत होत्या.तर्कतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशींच्या कन्या अरुंधती खंडकर यांनी आवर्जून फोन करून अंक मागवून घेतला.डॉ.प्रकाश कोठारींनी खूप कौतुक केलं.नेमाड्यांचा फोन नाही आला मात्र त्यांच्या पट्टशिष्यांचे फोन आले.’सरांनी सांगितलय,हा अंक वाचाच.’मेघना पेठेंनी सांगितलं फोन करून,तू अंक काढायला इतका वेळ लावलास आता मी पण वेळ घेऊन वाचीन आणि मग कळवीन.अजून कळवतेय ती.कविता महाजनांनी फ़ार उत्तम लिहीलंय ब्लॉगवर,अंकाबद्दल.या थोरामोठ्यांबरोबरच खरंतर या सगळ्याहून कांकणभर जास्तच गाजला सावित्री जगदाळे या पश्चिम महाराष्ट्रातल्या एका लेखिकेचा अभिप्राय.ब्लॉगवर मोठं पत्रच लिहीलं त्यांनी.ते मूळ पत्र वाचायलाच पाहिजे तुम्ही.मस्ट आहे ते.(www.chinhatheartblog.blogspot.in) किमान तीन साडेतीन हजारापेक्षा जास्त लोकांनी  वाचला तो अभिप्राय.खूप जणांनी चर्चाही केली मनापासून.त्यावर आपली मतं मांडली.अंक प्रकाशित झाल्यावर काही महिने उठता-बसता फोन होते.इथे एका फोनचा आवर्जून उल्लेख केलाच पाहिजे मला.मालेगावहून आला होता फोन. नाव  होतं. अंक विकत घेतला होता त्यांनी.मी हिंदीत सुरूवात केली.ते अस्खलित मराठीत बोलत होते. म्हणाले,"धीर करूनच घेतला अंक;आमच्या मुसलमान धर्मात नग्नतेचा कायमच कडाडून विरोध होत राहिलाय,आणि आजही कुणी सापडलाच तर त्याची खैर नाही.पण तरीही मागवला मी अंक. खरंच,मनापासून सांगतो,आता काहीही शंका ऊरलीच नाही मनात.सगळे संशय फिटले.पूर्ण. शुक्रिया साहब! नग्नता अंकानं कमावलेलं हे सर्टिफिकेट मला कायम बळ देत राहील. हे असे सगळेच्या सगळे कौतुकाचे फोन.मुद्दाम सांगायचं म्हणजे प्रतिकूल प्रतिक्रियेचा एकही फोन नाही आला.अजूनही नाही.आय स्वेअर.आधी ज्यांनी गलिच्छ भाषेत फोन करून धमक्या दिल्या होत्या त्यांच्यापैकीतर  कुणाचाच नाही.बहुतेक त्यांच्या "त्या" पेपराला याची खबरच लागली नसावी अजून,आणि त्यामुळे हिज मास्टर्स व्हॉईस सारखे ते ही आदेशाच्या प्रतिक्षेत असावेत.
आता ह्या नग्नता अंकाच्या यशानंतर माझा उत्साह तर प्रचंड वाढलाय.’चिन्ह’च्या आगामी अंकातही एक मोठा सेक्शन आहे या नग्नता विषयावर आणि आताच सांगतो पुढच्या अंकातही असणार आहेच.ट्रायोलॉजीच करणार मी या नग्नतेवर.बघालच तुम्ही.

शब्दांकन - नितीन ठाकूर